Dünyayı her yönüyle anlamaya çalışmanın en heyecan verici yolu şüphesiz ki bilimden geçiyor. Bilim, özellikle canlıları inceleyen bilim dalı olan biyoloji, bizim de içlerinde bulunduğumuz pek çok canlı türünü incelerken onların beslenme alışkanlıklarına da bakar. Doğada bulunan her canlının birbirine bağlı olduğunu göz önüne aldığımızda, canlıların beslenme alışkanlıkları bir zincir oluşturur. Bu zincire, besin zinciri adı verilir. Biraz daha açalım:
Besin Zinciri Nedir?
Besin zinciri belirli habitatlarda yaşayan canlılar arasındaki beslenme ilişkilerini gösterir. Yani, besin zinciri bütün canlıları kapsar ve hayvanların bitkileri ve diğer hayvanları yiyerek nasıl beslenmekte olduğunu açıklar. Başka bir ifadeyle, besin zinciri ile gösterilen şey belli bir ekosistem içinde gerçekleşen bir tür enerji alışverişidir diyebiliriz. Biyolojik bir topluluk oluşturan canlılar arasında hangisinin hangisi ile beslendiğini besin zinciri yoluyla anlayabiliriz. Unutmayalım ki besin zincirinde yalnızca hayvanlar bulunmaz, aynı zamanda bitkiler de besin zincirinin bir parçasıdır. Hatta çok geniş ve önemli bir parçası…
Besin Zinciri Nasıl İşler?
Belirli bir ekosistemde, bitkiler güneşten yayılan enerjiyi alır ve bu enerjiyi inorganik maddeden enerji açısından zengin organik maddeye dönüştürür. Güneş enerjisini kullanarak toprakta bulunan minerallerin yeşil yapraklara, (belki de havuca ya da çileğe) dönüşmesine fotosentez denir. Fotosentez sonucunda üretilen besinleri diğer canlılar tüketir. Örneğin, geyiğin çalıları, tavşanın havuçları, solucanların çimenleri yemesi gibi… Böylece, bitkideki enerji ve organik maddeler hayvana geçer. Havuçtan enerji alan tavşanın başka bir hayvan tarafından yenmesi sonucunda enerji transferi bir seviye daha atlar. Örneğin, tilki havuç yemiş bir tavşanı yediğinde, hem havuçtan hem de tavşandan enerji elde eder. Bu olguya besin zinciri denmesinin sebebi budur. Bütün beslenme ve enerji aktarımı bir zincir gibi işler.
Besin Zinciri Terimleri
Besin zincirini oluşturan grupların her birine belli isimler verilir. Bunları kısaca açıklayalım:
Üreticiler: Besin zincirinin ilk basamağını oluşturan gruba, yani bitkilere verilen addır. Üreticiler kendi besinlerini kendileri üretirler.
Tüketiciler: Besin zincirinin bitkiler haricindeki tüm basamaklarında bulunan canlılara tüketiciler denir. Besin zincirinde yer alan tüketiciler kendi aralarında beslenme farklılıkları gösterdikleri için farklı isimlerle anılırlar. Bu isimler şöyledir:
Otçul hayvanlar: Yalnızca bitkilerle beslenen hayvanlara otçul hayvanlar denir. (Örnek: çekirge, tavşan, geyik, kunduz, inek, keçi vb.)
Etçil hayvanlar: Yalnızca besin zincirinde bulunan diğer hayvanları yiyerek beslenen hayvanlara etçil hayvanlar denir. (Örnek: tilki, yılan, kartal, köpek, kurt, örümcek vb.)
Hem etçil hem otçul hayvanlar: Hem bitkilerle hem de diğer hayvanlarla beslenen hayvanlara verilen addır. Aynı zamanda hepçil hayvanlar olarak da duyabilirsiniz. (Örnek: ayı, kaplumbağa, maymun, sincap vb.)
Besin Zinciri Örnekleri
Besin zinciri konusunda daha somut ve akılda kalıcı bilgiye sahip olabilmenin bir yolu da pratik besin zinciri örneklerine ulaşabilmek. Sizinle paylaşacağımız besin zinciri örnekleri sayesinde bu keyifli bilginin daha anlaşılır olmasına çalışacağız. :)
Kelebek – kuşlar – tilki
Havuç – tavşan – yılan – kartal
Papatya – salyangoz – kurbağa – kuş – tilki
Ölü bitkiler – kırkayak – bülbül
Yemiş – sincap – şahin
Pirinç – fare – baykuş
Ot – zebra – aslan
Çalı – geyik – kurt
Böcek – balık – insan
Plankton – deniz salyangozu – ton balığı – insan
Çimen – böcek – kurbağa – fare – yılan – kartal – mantarlar (Mantarlar da besin zincirinde ölü canlıları toprakta ayrıştırma görevini görürler. Bu gruba ayrıştırıcılar denir.)
Umarız besin zinciri yazımızı beğenmişsinizdir. Siz de besin zinciri örnekleri vermek isterseniz, Yorumlar bölümünde örneklerinizi bizimle paylaşabilirsiniz.