Dünyadaki birçok ülke yetersiz alanlar, verimsiz topraklar ve sert iklim koşulları nedeniyle gıda üretiminin daha yeni yollarını arıyor. Bu arayışın sonunda ortaya çıkan topraksız tarım artan dünya nüfusunun beslenme ihtiyacı için en etkili çözümlerden biri olarak gösteriliyor. Aslında bu sürdürülebilir üretim yönteminin tarihi çok daha eskilere dayanıyor. Azteklerin chinampa arazileri, Çin’in yüzen bahçeleri ve topraksız tarıma atıfta bulunan bazı Mısır hiyeroglifleri en iyi örneklerin başında geliyor.
Topraksız tarım, devasa tesislerde seri üretim için yapıldığı gibi hobi amaçlı kentsel tarım uygulamalarında da giderek ivme kazanıyor. Topraksız tarım nasıl yapılır, püf noktaları nelerdir ve hangi malzemeler gerekir gibi sorulara yanıt arıyorsanız merak ettiğiniz tüm detayları bu rehberde bulabilirsiniz.
Topraksız Tarım Nedir?
Topraksız tarım, farklı tekniklerle toprağa olan bağımlılığı ortadan kaldırarak ürünlerin sayısını ve verimini artırmak için uygulanan bitkisel üretim yöntemine deniyor. Topraksız tarım sistemleri derin su kültürü, besin film tekniği, damlama yöntemi, aeroponik, fitilleme sistemi, aquaponik ve hidroponik gibi birbirinden farklı yöntemler içeriyor. Devrim niteliğindeki bu teknikler arasında, evde topraksız tarım yapmak isteyenler için en uygun seçeneği ise hidroponik sistemler oluşturuyor.
Toprağa ihtiyaç duyulmadan uygulanan hidroponik tarım tekniğinde bitkinin kökleri besin değeri açısından zengin bir sıvı çözeltisine batırılıyor. Bu besin çözeltisinde bitkinin büyümesi için gerekli tüm temel maddelerin bulunması gerekiyor. Hidroponik tarımı bitkiyi sularken beslemek olarak da düşünebilirsiniz. Bu teknikte bitkinin doğal yaşam alanı yapay olarak taklit edildiği için tüm yaşam döngüsü boyunca neye ihtiyaç duyduğunu ayrıntılı olarak bilmek gerekiyor.
Topraksız Tarım Hakkında Bilinmesi Gerekenler
Bitkilerin büyümesini etkileyen çeşitli faktörler var. Bunların tümünü yapay koşullarla oluşturmak mümkün değil; ancak hidroponik tarım için önemli olanları kontrol edebilirsiniz.
Topraksız tarım yaparken dikkat edilmesi gereken faktörler şu şekilde:
- Sıcaklık: Her bitkinin kendine özgü sıcaklık toleransı var. Bu yüzden topraksız tarımda su sıcaklığının kontrol edilmesi epey önem taşıyor. Eğer sıcaklık çok yüksek olursa bitkinin kökleri yeterince beslenemiyor. Aynı zamanda, yüksek sıcaklık sudaki çözünmüş oksijen miktarını azaltarak mantar istilasına ve kök çürümesine neden oluyor. Dolayısıyla topraksız tarım serası kurmak isteyenlerin optimum sıcaklığı korumak için ısıtıcı ve soğutucu gibi sera malzemeleri kullanması gerekiyor.
- Işık: Herkesin bildiği gibi bitkiler fotosentezle besin üretmek için ışığa ihtiyaç duyuyor. Yetersiz koşullarda bitkiler ışık kaynağına doğru yönelerek bodur ve sağlıksız bir gelişim gösteriyor. Topraksız tarımda doğal güneş ışığı ve bitki büyütmeye yarayan sera ışıkları kullanılabiliyor. Yetiştiriciler çevre üzerindeki kontrollerini kaybetmemek için topraksız tarım seralarında genellikle yapay ışıkları tercih ediyor. Tabii evde topraksız tarım yapmayı düşünüyorsanız doğal ışık kaynağından da yararlanabilirsiniz.
- Besin: Bitkilerin hayatta kalması ve mahsul vermesi için temel besin maddelerinin sağlanması gerekiyor. Topraksız suda tarım yönteminde bu besinler sıvı halde ve pH dengeli bir çözeltiye ekleniyor. Bitkilerin ihtiyaç duyduğu besin maddeleri makro ve mikro elementler olmak üzere ikiye ayrılıyor. Topraksız tarım ile çilek, marul veya domates yetiştiriciliği yapmayı düşünüyorsanız, makro ve mikro elementlerin tümünü içeren hazır besin kitlerinden satın alabilirsiniz.
- pH düzeyi: Optimum pH seviyesi bitkilerin besin çözeltisindeki maddelerden faydalanmasında hayati önem taşıyor. Topraksız tarım yaparken doğal topraktaki pH’ı taklit edebilmek için asitliğin ideal seviyede tutulması gerekiyor. Fosfor ve azot gibi temel elementler farklı pH seviyelerinde farklı emilme hızlarına sahip olduğu için hidroponik sistemlerde genellikle 6 ila 6,5 arasındaki bir pH düzeyi öneriliyor. Ayrıca topraksız tarım sisteminin verimliliği için solüsyonu her 2 ila 2,5 haftada bir değiştirmek gerekiyor.
- Nem: Düşük nem dehidrasyona ve nihayetinde kök çürümesine yol açtığından topraksız tarım yaparken bitkinin kök çevresindeki nem seviyelerini korumalısınız. Özellikle akan su kültürü ile topraksız tarım yapmayı düşünüyorsanız, bitkiler büyüdükçe çoğalan kökleri su akışında tıkanmaya neden olarak kökleri kurutabilir.
- Oksijen: Topraksız tarım tamamen bir bitkinin köklerini sağlıklı tutmakla ilgili ve bu süreçte oksijen önemli bir rol oynuyor. Köklerde oksijenin eksik olması durumunda çürüme başlıyor. Kökü çürüyen bir bitkinin kurtarılması ise pek mümkün olmuyor.
- Karbondioksit: Bitkiler oksijenin yanı sıra solunum ve fotosentez için karbondioksite de gereksinim duyuyor. Bu yüzden kapalı bir sistemden oluşan topraksız tarım düzeneklerinde bitkilere suni olarak karbondioksit sağlamak gerekiyor.
- Hastalık ve Zararlı Bileşenler: Topraksız tarımda yetiştirilen bitkiler topraktan kaynaklanan hastalıklarla nadiren karşılaşıyor. Öte yandan, kökler ışığa maruz kaldığında yosun gelişimi riski oluşuyor. Işık, oksijen ve besinler için bitkiyle rekabete başlayan bu yosunlar sonunda kök çürümesine neden oluyor. Bu yüzden topraksız suda tarım yaparken su depolamak için kullandığınız kabın ışık geçirmeyen ve opak bir yapıda olması gerekiyor.
Evde Topraksız Tarım Yapmak İçin Gerekli Malzemeler
Topraksız tarımı evde yapmak isteyenler için birçok farklı teknik ve kullanışlı bitki malzemeleri bulunuyor. Hem verimli sonuçlar veren hem de kurulumu daha pratik olan bir teknik arıyorsanız, hidroponik sistem kurmayı düşünebilirsiniz.
Hidroponik tekniği için ihtiyacınız olan topraksız tarım malzemeleri şu şekilde:
- Taş yünü: Hidroponik sistemler için geliştirilen taş yünü levhalar oksijen tutma ve besin çözeltisini emme özellikleri sayesinde tohum ve fidelerin ekilmesi için uygun yaşam alanı oluşturuyor.
- File saksı: Genellikle delikli bir bardak şekline sahip olan küçük ve file saksı tasarımları bitkiye destek sağlamak için kullanılıyor.
- Hidroponik sünger: Besin solüsyonunu tutmak için kullanılan süngerler başlangıç aşamasında tohumların yetişmesi için uygun ortam yaratıyor.
- Besin çözeltisi: İster çilek ister marul yetiştirin, topraksız tarım için makro ve mikro elementlerin tümünü içeren besin çözeltileri kullanmanız gerekiyor.
- pH ölçer: Çözeltinin 6 ila 6,5 pH arasında olması gereken asitlik oranını ölçmeye yarıyor.
- pH dengeleyici: Çözeltinin pH dengesini ayarlamak için kullanılıyor.
- Hava pompası: Besin çözeltisine hava pompalamaya yarıyor.
- Hava taşı: Akvaryumlarda da kullanılan bu ekipman havayı besin çözeltisine yayma işlevi görüyor.
- Bitki büyütme ışığı: Karanlık ortamlarda güneş ışığına alternatif olarak daha kontrollü bir büyüme için kullanabilirsiniz.
- Tohum: Küçük kök yapısına sahip bitkiler için daha elverişli olan topraksız tarıma başlarken tohum satın almanız gerekiyor.
Topraksız Tarımın Faydaları Nelerdir?
İster büyük bir sera kurun ister topraksız tarım hobi seti ile evinizde bitki yetiştirmeyi deneyin, bu yöntemin birçok avantajından yararlanabilirsiniz.
Topraksız tarım yapmanın avantajları şunlardır:
- Toprakta bitki yetiştirmeye göre su kullanımı %90 oranında azalıyor.
- Belirli bir toprak parçasında bitki yetiştirmeye kıyasla 4 kat daha fazla mahsul alınabiliyor.
- Topraksız tarım çilek, marul, domates ve lahana gibi sığ kök sistemine sahip bitkilerin terasta veya balkonda yetiştirilmesine olanak tanıyor.
- Bitkiler topraktan kaynaklanan hastalık ve enfeksiyonlara karşı korunmuş oluyor.
- Bitkiler komşularını temel besin maddelerinden mahrum etmeden birbirine yakın bir şekilde yetiştirilebiliyor.
- Toprak hazırlama, böcek ve mantar ilacı harcamaları gerekmediği için topraksız tarım maliyeti genellikle daha düşük oluyor.
- Bitkiler toprağın derinliklerinde su ve besin aramak zorunda kalmadığından tüm enerjisini yapraklara, çiçeklere ve meyve üretimine veriyor.
- Toprağa olan bağımlılığı ortadan kaldırdığı için hangi besin hangi ayda ekilir diye düşünmeye gerek kalmıyor.
Şehrin göbeğinde, bir metrekare toprağa dahi ihtiyaç duymadan kendi bitkinizi nasıl yetiştirmeniz gerektiğini artık biliyorsunuz. İhtiyaçlarınıza yönelik bir topraksız tarım seti alarak veya gerekli malzemeleri teker teker toplayarak eğlenceli ve faydalı bir hobiye başlayabilirsiniz.