İlk kez Thomas More tarafından kullanılan “ütopya” kelimesi Yunancada “olmayan ülke” anlamına gelir ve mükemmel, yaşanılası ülke tasarımlarını tanımlar. Peki, distopya nedir? İlk kez John Stuart Mill’in kullandığı “distopya” (anti-ütopya) kelimesi ise baskıcı, totaliter, yaşanılamayacak ülkeleri kasteder. Distopya, edebiyat ve film dünyasının gözde türlerinden biri. Distopya kitapları günümüzde de sıklıkla yazılıyor ve neredeyse ışık hızında filme uyarlanıyor. Kitaptan uyarlanmış filmler sayısı bir hayli fazla olsa da sizler için en iyilerini derlemeye çalıştık. Ayrıca bu uyarlamaların Açlık Oyunları, Labirent ve Uyumsuz gibi yeni örnekleri olsa da bu yazıda kitaplardan uyarlanmış filmlerden daha eski, daha klasik distopya türlerini ele aldık.
1. 1984 – George Orwell
Distopya kitapları kadar distopya filmlerinin de başında gelen 1984’ün uyarlamasının tam da o yılda yapılması manidar olmuş. Film birebir aslında sadık kalan bir uyarlama değil ama kitaptaki karanlık atmosferi gayet iyi yansıtıyor. Meşhur “Büyük Birader (Big Brother)” kavramını burada görebilirsiniz.
2. Cesur Yeni Dünya – Aldoux Huxley
Kitaplardan uyarlanan distopya filmleri arasında en başarısızlardan biri Cesur Yeni Dünya (Brave New World). Bir ara Leonardo DiCaprio yeniden çekeceğini duyurmuştu ama sonra onun da sesi kesildi. Zor bir uyarlama ama günümüz dünyasına en yakın ütopya olması açısından (insanlar kontrol edilmeyi bizzat istiyor) yeni teknolojiyle çekilmesi ilginç olabilir.
3. Dava – Franz Kafka
Uyarlama gibi uyarlama izlemek isteyenler için Orson Welles’in yönettiği 1962 yapımı Dava (Trial) mükemmel bir seçim. Başrolde Sapık (Psycho) filminden tanıdığımız Anthony Perkins var. Kafka’nın Dava romanı nedense distopya kitapları denilince ilk akla gelen eserlerden değil ama Orson Welles’in dehasıyla klasik distopya filmlerinden birinin senaryosu olmuş.
4. Fahrenheit 451 – Ray Bradbury
Yine talihsiz distopya filmlerinden biri. François Truffaut aslında kitabı bir başyapıt olarak uyarlayabilecek bir yönetmen ama başrol oyuncusuyla arası bozuluyor ve Oskar Wenner filmin yarısında saç modelini değiştirmek gibi garipliklere imza atıyor. Neyse ki film hala izlenebilir halde. Film, itfaiyelerin yangın söndürmediği, kitapları yaktığı bir gelecekte geçiyor. Fahrenheit 451 kitapların yanma sıcaklığı…
5. Ben, Robot – Isaac Asimov
Bilim kurgu alanındaki esaslı yazarlardan olan Isaac Asimov’un kitaplarından distopya filmleri uyarlamak elbette kolay iş değil. Ben, Robot (I, Robot) da bir başyapıt değil ama bu türü sevenler için çölde vaha sayılabilir. 2035 yılında geçen filmde, Will Smith teknolojiden korkan bir polisi canlandırıyor ve bir robot tarafından işlenmiş olabilecek bir suçu araştırıyor.
6. On the Beach – Nevil Shute
1959 yapımı genelde geride kalan distopya filmlerinden ama oyuncular ve çekimler kesinlikle es geçilmemeli. Küresel bir nükleer savaş sonrası Avustralyalılar birkaç ay içinde yaşamın biteceğini kabullenmeye çalışıyorlar. Gregory Peck, Ava Gardner, Fred Astaire ve Anthony Perkins’li bir klasik.
7. Otomatik Portakal – Anthony Burgess
Artık bir kült olan Otomatik Portakal (A Clockwork Orange), geleceğin Britanya’sında geçiyor. Filmin baş karakteri Malcolm McDowell’ın canlandırdığı Alex DeLarge hükümetin geliştirdiği, suç önleyici bir deneyler zincirine tabi tutulur ama her şey planlandığı gibi gitmez. İzlemedim denmemesi gereken distopya filmlerinden.
8. Karanlığı Taramak – Philip K. Dick
Karanlığı Taramak (A Scanner Darkly), Blade Runner’dan da anlaşılacağı üzere distopya filmlerinin favorisi olan Philip K. Dick’in romanından uyarlanmış. Kitaptan uyarlanmış filmler dalında kadrosuyla en başarılardan biri olan film birçok ünlü oyuncuyu (Keanu Reeves, Robert Downey Jr., Winona Ryder…) bir araya getirmiştir. Yarı animasyon olarak izleyeceğiniz film çekim tekniği açısından diğerlerinden çok farklı. Bir sivil polisin kendini yakın gelecekte yeni ve tehlikeli bir uyuşturucu işinde bulmasını anlatıyor.
9. Azınlık Raporu – Philip K. Dick
Philip K. Dick’den devam… Yinekitaptan uyarlanmış filmlerden distopya türündeki klasikler arasına giren Azınlık Raporu (Minority Report) polislerin suçları daha işlenmeden önce öğrendikleri bir gelecekte geçiyor. Steven Spielberg tarafından yönetilen 2002 yapımı filmin başrollerinde Tom Cruise ve Colin Farrell var.
10. Son Umut – P. D. James
En etkileyici kitaptan uyarlanmış filmler arasında olan Son Umut (The Children of Men), 2027’de, kadınların kısırlaştığı kaotik bir dünyada, bir aktivistin tek hamile kadını denizdeki bir sığına taşımasını konu alıyor. Filmi izlerken hop oturup hop kalkıyorsunuz.
11. Kitaptan Uyarlanmış Filmler Bonusu: Yol – Cormac McCarthy
Kitaptan uyarlanmış filmlerden bilerek sona bıraktığımız Yol (The Road), içinize oturma ve üç gün üç gece sizi yeme içmeden kesme garantili. Efektlere başvurmadan, sadece baba oğulun ilişkisi ve muhteşem post apokaliptik atmosfer üzerinden ilerleyen film distopya örnekleri arasından hem kitap hem film olarak sıyrılmayı başarıyor.