Rekor düzeyde sel baskınları. Hırçın ve azgın fırtınalar. Ölümcül sıcak. Küresel ısınma hiç bu kadar kızgın, sert ve gerçek olmamıştı. Doğanın organik dengeleyicisi rolünü üstlenen küresel ısınma, dünya üzerinde yaşayan her bir canlının vermek zorunda olduğu bir sınav adeta. Küresel ısınma nedir, sebepleri ve sonuçları nelerdir ve nasıl önlenir gibi soruların cevabını bu yazımızda arayacağız.
Küresel Isınma Nedir?
Son 50 yıl içerisindeki ortalama global sıcaklıklar, bu zamana kadar kaydedilen en hızlı artışı göstermiş. Uzmanlar bu trendin hızlanarak devam edeceğinden emin: NASA’nın bu zamana kadar kaydettiği en sıcak 16 yıl, 2000’den sonra gerçekleşmiş. Bu da küresel ısınma için ideal bir tanım olmaktan başka bir şey değil.
İklim değişikliğinin olmadığını savunanlar, yükselen global sıcaklıklarda bir yavaşlama ve durgunluk olduğunu iddia ederken son raporlar maalesef bunun aksini söylüyor. Bilim adamları, bir an önce küresel ısınma önlemleri alınmaya başlanmadığı takdirde önümüzdeki yüzyıl dünya sıcaklık ortalamalarının en az 12 derece artacağını belirtiyor.
Küresel Isınmaya Neden Olan Faktörler Nelerdir?
Aslına bakarsanız “iklim değişikliği” kavramı belirli bir lokasyonun yıllar içerisindeki ortalama hava durumu değişimini ifade ediyor. Söz konusu iklim değişikliği olduğu zaman lokasyon daha sıcak, daha ıslak ya da daha kuru hale gelebilir. İklim değişikliği ile küresel ısınma kavramları genellikle birbiri yerine kullanılan terimler olarak karşımıza çıkıyor; ancak küresel ısınma, iklim değişikliğinin yalnızca bir parçası.
Dünyanın iklim sisteminin mekanizması oldukça basit işliyor. Güneşten gelen enerji dünya üzerinden uzaya geri yansıdığında (ki biz bunu çoğunlukla buz ve bulut olarak biliyoruz) veya atmosfer enerji saldığında dünya soğumaya başlıyor. Dünya güneşin enerjisini absorbe ettiğinde veya atmosferdeki gaz dünyadan dağılan ısının uzaya yayılmasını engellediğinde (ki buna sera etkisi deniyor) ise dünya ısınıyor. Hem doğal hem insani faktörler olmak üzere pek çok faktör dünyanın iklim sistemini, dolayısıyla da küresel ısınma nedenlerini tetikleyebilir.
Küresel ısınmanın doğal sebepleri: Dünyanın tarih boyunca sıcak ve soğuk fazlardan geçtiğini halihazırda biliyoruz. Güneşin şiddeti, volkanik patlamalar ve organik yollarla oluşan gaz yoğunlaşmaları iklim değişikliğine katkıda bulunan doğal faktörlerden sadece birkaçı. Öte yandan küresel ısınma üzerine araştırma yapan bilim adamları, bahsi geçen bu doğal sebeplerin küresel ısınma sırasında gerçekleşen bu seri değişimleri etkilemeyecek kadar minör olarak görüyor.
Küresel ısınmanın insan kaynaklı sebepleri: İnsanlar, daha da önemlisi insanların yarattığı sera gazı yayılımları, aslında küresel ısınmanın temel sebebidir. Bu sera gazları, gezegenimizi içinde yaşam oluşmasına yetecek kadar sıcak tutmada önemli rol oynuyor. Son yıllarda atmosferde biriken bu gazların miktarı ise son birkaç on yıl içerisinde adeta fırladı ve resmi kaynaklara göre karbondioksit, metan ve azot protoksit oranları, son 800,000 yılın en yüksek seviyesinde. Kömür, petrol ve gaz gibi fosil yakıtların elektrik, ısınma ve ulaşım için yakılması, insan kaynaklı küresel ısınma sebeplerinin başında geliyor. Küresel ısınma oluşmasının bir diğer önemli sebebi de gezegenimizin ormansızlaştırılması. Orman yangınlarının, traşlama kesimlerinin ve tomrukçuluğun global karbondioksit yayılımına yüzde 20 katkı sağladığı söyleniyor.
Küresel Isınma Nasıl Meydana Gelir?
En temel haliyle küresel ısınma şu şekilde oluşur: Karbondioksit, benzeri hava kirleticiler ve diğer sera gazları atmosferde birikerek dünyanın yüzeyinden yayılan solar radyasyonu yutar. Normal şartlar altında bu radyasyon uzaya kaçar, ancak atmosferde yüzyıllar boyu kalabilme potansiyeline sahip bu kirleticiler ısıyı zapt ederek gezegenin ısınmasına sebep olur.
Küresel ısınma ile ilgili varsayımlar, son zamanlarda ortaya çıkan istatistikler ışığında teori olmaktan çıkıp en az kendisi kadar hızlı bir şekilde gerçeğe doğru evriliyor. Sadece ABD istatistiklerine baktığımız zaman elektrik kullanımı için fosil yakıt yakımının yılda iki milyar tondan fazla karbondioksit ürettiğini görebiliyoruz. Ülkenin ikinci büyük karbondioksit kirliliğini ise ulaşım sektörü sağlıyor – yıl içerisinde sektör, toplam 1.7 milyar tonun üzerinde karbondioksit salınımı gerçekleştiriyor.
Küresel Isınma Sonuçları Nelerdir?
Dünya Ekonomi Forumu’nun 2017 yılında yayınladığı Global Risk Raporu’na göre önümüzdeki yıllar içerisinde iklim değişikliğine uyum sağlayamamak, uluslararası toplulukların karşı karşıya kalabileceği en tehlikeli risklerin başında geliyor. Bu da demek oluyor ki küresel ısınma, su kıtlığından ve kitle imha silahlarından bile daha zararlı. İklim değişikliği ve küresel ısınma global ekosistemleri değiştirirken yaşadığımız yer, içtiğimiz su ve soluduğumuz hava da dahil olmak üzere etrafımızdaki her şeyi etkiliyor.
Ağır hava şartları: Dünyanın atmosferi ısındıkça daha fazla su toplar ve boşaltır hale geliyor; bu da ıslak bölgelerin daha ıslak, kuru bölgelerin daha kuru hale gelmesine sebebiyet veren iklim değişikliklerine yol açıyor. Yüksek sıcaklıklar daha da kötüleşirken fırtına, sel, ısı dalgaları ve kuraklık gibi uç doğa olaylarını da beraberinde getiriyor.
Hava kirliliği: Global ısınma ve hava kirliliği birbiriyle doğrudan bağlı ve adeta birbirini besleyen iki elementtir. Dünyadaki sıcaklık artarken havamız kirlenmekle kalmaz, aynı zamanda duman ve is seviyeleri de yükselir. Bu döngü aynı zamanda alerjik etkilere sahip polenlerin ve küfün de ortaya çıkmasına sebep olur.
Sağlık sorunları: Dünya Sağlık Örgütü’ne göre küresel ısınmanın 2030-2050 yılları arasında fazladan 250,000 ölüme sebep olacağı bekleniyor.
Yükselen denizler: An itibariyle Kuzey Kutbu, dünyadaki herhangi bir yere oranla iki kat daha hızlı ısınıyor. Kuzey Kutbu’nun buzulları denizlerimize doğru erirken dünya yüzeyindeki suyun 2100 yılına kadar 1.2 metreye kadar yükseleceği tahmin ediliyor. Bu da kıyı kesimlerindeki ve düşük rakımlı bölgelerdeki ekosistem için yeterli bir tehdit.
Daha asitli, daha sıcak okyanuslar: Okyanuslar, dünyada üretilen fosil yakıt yayılımının yaklaşık yüzde 25’ini absorbe ediyor, bu yüzden de an itibariyle normalde olması gerekenden yüzde 30 daha asitli bir yapıya sahip. Bu asitlenme özellikle denizaltındaki yaşama ciddi tehditler oluşturmakla kalmıyor, ekosistemin paha biçilemez bir parçası olan deniz canlılarının yaşamını da tehlikeye atıyor.
Küresel Isınma Nasıl Önlenir?
2015’te gerçekleştirilen Paris İklim Değişik Konferansı’na katılan her bir ülkeye koyulan hedeflerden tutun da, elinde olsa dünyanın tüm kaynaklarını yenilenebilir enerjiyle sağlayacak girişimcilere, küresel ısınmanın zararları kurumsal düzeyde olağanüstü bir ciddiyetle ele alınmakta. Öte yandan yeterince önlemin alınmadığı bir cephe varsa o da insanların bireysel tutum ve davranışları… Siz de küresel ısınmaya karşı tek bir gezegen olarak savaş açmamız gereken bu dönemde elinize bile gelmeyecek ufak tefek hayat tarzı değişiklikleri ile gelecek nesillerin yok olmasını önleyebilirsiniz.
- Enerji tasarruflu cihazlara yatırım yapın.
- Evinizde fazladan kombi ya da klima çalıştırmanızı önleyecek düzeyde yalıtım yaptırın.
- Sıcak suyu tasarruflu kullanın.
- Kullanabildiğiniz alanlarda yenilenebilir enerji kullanın.
- Daha az et tüketin.
- Sadece yiyeceğiniz kadar gıda satın alın.
- Tasarruflu ampul satın alın.
- Kullanmadığınız elektrikli aletlerin fişini çekin.
- Bireysel araç yerine toplu taşıma araçlarına kullanmayı tercih edin.
- Geri dönüşüm kutularını verimli olarak kullanın.
- Marketten poşet almak yerine kendi alışveriş çantanızı kullanın.
- Ağaç dikin.
- Aracınıza düzenli olarak bakım yaptırın.