Lösemili Çocuklar Haftası

Lösemili Çocuklar Sağlık ve Eğitim Vakfı (LÖSEV) tarafından çocuklara armağan edilen Lösemili Çocuklar Haftası, her yıl 2-8 Kasım tarihleri arasında düzenlenmektedir. Çocukluk çağında görülen en yaygın kanser türlerinden biri olan lösemi, dünya genelinde 16 yaş altındaki çocuklar ile birlikte her yaş grubunu olumsuz etkilemektedir. Hayat kalitesini olumsuz yönde etkileyen lösemi hastalığı hakkında gerek hasta yakınlarına gerekse hastalara doğru bilgilendirme yapılması oldukça önemlidir. Lösemili çocuklar haftası, aynı zamanda lösemiye, gönüllü bağışçılığa dikkat çekilmesini de sağlıyor. Biz de konuya olan ilgi ve bilgiyi bir nebze de olsa arttırmak için lösemi ve kök hücre bağışı hakkında detaylı bir bilgi derlemesini sizlerle paylaşacağız. Ayrıca yazımızın sonunda kök hücre tedavisi için donör olma şartlarını da bulabileceksiniz.

Lösemi Nedir?

Bir diğer adı kan kanseri olan lösemi, kan hücrelerinin özellikle de akyuvarların normalin üzerinde çoğalmasıyla kendini gösteren bir kanser türüdür. Lösemiler hücre cinsine göre ALL (Akut Lenfoblastik Lösemi) ve AML (Akut Myeloblastik Lösemi) olmak üzere 2 ana gruba ayrılmaktadır. LÖSEV’in verilerine göre; Türkiye’de her 16 yaşın altında 1200-1500 yeni lösevili çocuk vakası bildirilmektedir.

Löseminin nedenleri tam olarak aydınlatılamasa da genetik yatkınlıklar, benzer ve türevleri, radyasyon, böcek ilaçları gibi kimyasal maddeler, bazı kalıtsal hastalıklar ve bazı viral hastalıkların hep birlikte lösemiye neden olduğu çalışmalarla gösterilmiştir.

Lösemi Belirtileri

• İştahsızlık
• Kansızlık
• Zayıflama
• Bacaklarda kemik ağrıları
• Cilt altında kanamaları
• Burun ve dişeti kanamaları
• Ateş
• Çabuk yorulma
• Efor sırasında nefes darlığı
• Ciltte roplu iğne başı büyüklüğünde kırmızı döküntüler

Bunlar temel lösemi belirtileridir. Ayrıca yayıldığı organa ait belirtiler; örneğin baş ağrısı, kusma, karın ağrısı, görme bozuklukları da önem taşımaktadır.

Çocukları Lösemiden Korumak İçin Alınabilecek Önlemler

Kanserin önlenebilen bir hastalık olduğunun altını çizen LÖSEV Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Üstün Ezer; kanserin kökünü kazımanın da mümkün olduğunu vurguluyor. Uzmanlara göre çocukları lösemiden korumada ailelere büyük görev düşüyor. Yapılan uyarılara göre şunlara dikkat ederek çocuklarınızı lösemiden koruyabilirsiniz:

• Çocuğunuza 3 yaşına kadar kesinlikle şeker, şekerli yiyecekler, çikolata, hazır çorbalar, GDO’lu gıdalar yedirmeyiniz.
• Çocuğunuza 7 yaşına kadar kolalı ve gazlı içecekler, meyve suları, meyve aromalı yoğurt ve fast food gıdalar yedirmeyiniz.
• Çocuğunuza 5 yaşına kadar televizyon seyrettirmeyiniz. Ayrıca 9 yaşına kadar tablet, bilgisayar almayınız. Siz de çocuğunuz yanında tablet, bilgisayar gibi cihazlar meşgul olmayınız. Bunun yerine gazete ya da kitap okuyunuz.
• Çocuğunuza 16 yaşından önce cep telefonu almayınız.
• Çocuklarınızı mümkün olduğunda hazır gıdalarla beslemeyiniz.
• Çocuklarınıza 5 yaşından itibaren spor ve egzersiz yaptırınız. Birlikte parkta yürüyüşler yapınız.
• Çocuklarınıza ani şoklar yaşatmayınız. (Sevdiği birinin ölümü, anne-baba boşanması, yeni kardeş gelmesi gibi olayları ani haberlerle ve şoklarla ona aktarmayınız.)
• Çocuklarınızı marketteki gazlı, kolalı, suni şekerli gıdalarla beslemek yerine; süt, su, bitki çayları, limonata, portakal suyu, ayran gibi içeceklere besleyin.

Lösemi Tedavisi

Lösemi tedavisi öncelikle genel durumun düzeltilmesi ile başlamaktadır. Lösemi tedavisine başlanıldığında enfeksiyon mevcutsa gerekli müdahalenin yapılması, böbreklerin, karaciğer ve kalbin kemoterapi ilaçlarının yan etkilerinden koruma önlemlerinin alınması son derece önemlidir.

Lösemi tedavisinin esası, vücudu saran tüm kötü huylu kanser hücrelerinin yok edilmesidir. Kemoterapi denilen ilaçla tedavi esnasında vücudun faydalı hücreleri de yok olur. Bunlar sonrasında ayrıca saç dökülmesi, ağızda ve bağırsaklara yaralar meydana gelme ve ciddi kanama olayları da görülür. Bu tedavi tek bir kanser hücresi kalmayana kadar devam eder. Bu tedavi süresince çocuklar; çok temiz ve steril koşullarda yaşamalıdırlar. Çok iyi ve sağlıklı bir şekilde beslenmelidirler. Ayrıca moralleri daima çok iyi olmalı ve hayata sımsıkı sarılmaları sağlanmalıdır.

Lösemi tedavisinde ilk aşama tedavi olan kemoterapi, hastalığın türüne göre iki ya da 3 aşamadan uygulanmaktadır. İlk aşamada kanser hücrelerinin sayısının azaltılması, normal hücrelerin sayısının arttırılması ve hastalığın belirtilerinin yok edilmesi amaçlanır. Bu aşama son derece önemlidir çünkü tedavinin erken yürütülmesi sayesinde hastalık kontrol altına alınabilir.

Ancak kontrol sağlandıktan sonra bile hastaların büyük bir kısmında kanser hücreleri tekrar çoğalmaya başlayabilir. Bu yüzden hastalığın tekrarlanmasını önlemek amacıyla pekiştirmek olarak isimlendirilen diğer tedaviler uygulanır. Pekiştirme tedavileri ise ilaçlar ya da kök hücre bakli ile yapılır.

Kök Hücre Nakli ile Lösemiyle Mücadele!

Yüksek riskli lösemi ve diğer çocukluk çağı tümörleri ile bazı hastalıklarda gerekli görüldüğü hallerde kemik iliği (kök hücre) nakli yapılmaktadır. Hastaların kendisinden, yakın akrabalarından, kemik iliği bankalarından ya da uygun vericilerden toplanan kök hücreler hastalara nakil edilmektedir. Kök hücre nakli sayesinde lösemi, kontrol altına alınabilmektedir.

Kronik miyeloid lösemiler 2000 yılından itibaren büyük oranda tedavi edilebilmektedirler. Burada hastalığı oluşturan mekanizma iyi bilindiğinden, tedavide mekanizmayı bozan ilaçlar kullanılmaktadır. Bu tedavi şekline “hedefe yönelik tedavi” adı verilir. Miyeloid kökenli hücreler kemil iliğinde sürekli çoğalmakta, olgunlaşarak ya da olgunlaşmadan dolaşan kana çıkmaktadırlar. Bunu engelleyen ilaçlar hastaların büyük kısmında hastalık kontrolü sağlamayı başarır.

Fakat bazı hastalarda oluşan ilave gen değişimleri bu kontrolü azaltabilir ya da tamamen ortadan kaldırabilir. İşte ilaçla kontrol altına alınamayan bu hastalarda etki tedavi yöntemi “allojenik kök hücre nakli”dir.

Kök hücre nakli; uyumlu karderş, yakın akraba ya da akraba dışı gönüllü bağışçılardan alınan kök hücrelerle yapılmaktadır.

Kök Hücre Tedavisi Nasıl Uygulanır?

Kök hücre tedavisi için kök hücreler, vericiye anestezi uygulayarak kalça kemiğinden ya da kök hücreleri uyarıcı ikaçlar kullandıktan sonr özel cihazlarla damardan çekilerek toplanmaktadır. Kök hücre nakli öncesinden hastaya yüksek dozda ilaç ve/veya ışın (radyoterapi) tedavisi uygulanmaktadır. Bu aşamanın amacı; hastanın vücudundan kalma ihtimali olan kanser hücrelerini yok etmek ve hastanın kemik iliğindeki hücreleri boşaltmaktır. Bu aşamanın ardından kök hücre nakli gerçekleştirilir. Uygun kök hücre vericisi bulunamayan hastalarda “otolog nakli” yapılabilir. Ancak asıl etkili tedavi allojenik kök hücre naklidir.

Siz de donör olarak bir çocuğun hayatını kurtarabilir, onun kahramanı olabilirsiniz. Nasıl mı?

• Eğer 18-50 yaş aralığında bir bireyseniz,
• Hemen şimdi Kızılay verici merkezlerine gidin. Orada kayıt formunu doldurarak ve 3 tüp kan örneği vererek donör olmak için ilk adımı atmış olacaksınız.
• Ardından verdiğiniz kan örneklerinin doku analizi yapılarak Sağlık Bakanlığı tarafından saklanacak.
• Birisi ile eşleştiğinizde sizden tekrar kan örneği alınacak.
• İleri eşleşme sağlanırsa nakil için hazırlıklar başlayacak.
• Ve ardından kök hücreler toplanır! Bu işme %90 kan verir gibi %10 ihtimalle ise ufak bir operasyonla kalça kemiğinden yapılır.

Kök hücre bağışı ile bir çocuğun kahramanı olmak işte bu kadar kolay!