Hepimiz müziği severiz, neşeliyken de üzgünken de her an her yerde dinlediğimiz müziklerin içindeki enstrümanları birçoğumuz ayırt edemeyebiliriz. Enstrümanlar içinde en çok yer kaplayan müzik aletlerinin başında yaylı çalgılar geliyor. Bazılarımız bu yaylı çalgıları, dinlemenin bir adım ötesine geçerek, onu çalan kişi olmaya heves edebiliriz. Ve bir müzik aleti çalmak, hayatta edineceğimiz en güzel hobilerden biri olabilir. Aynı şekilde çocuklarımızın da bir müzik aleti çalmalarına destek olmak onların gelişimleri, psikolojilerinde olumlu etkiler doğurabilir ve hatta gelecekteki meslek seçimlerine kadar etkili olabilir. Bu hafta sizlere benim dinlemeyi en çok sevdiğim enstrümanlardan yani yaylı çalgılar ailesinden bahsedeceğim.
Yaylı Çalgılar Hakkında Merak Ettikleriniz
Yaylı çalgılar, genellikle telli çalgılar olan, elin bir değnek yay ile tel üstünde kaydırılarak titreştirilmesi ile Stick-Slip-Effect sopa kaymasına yol açarak ses üreten enstrümanlardır. Yine çubuklarla vurmalı şekilde icra edilen yaylı çalgılar da bulunur. Yay, yaylı çalgıların ayrılmaz parçasıdır. Sert ağaçtan yapılmış hafif eğik bir çubuğun iki ucu arasına gerilmiş at kuyruğu demetinden oluşur. Yay; alt baştan sağ elle tutularak çalınır. Bu alt başa ‘topuk’, üst başa ise ‘uç’ ya da ‘tepe’ denir. Yayların uzunlukları 70 ile 75 cm arasında değişir.
Yaylı Çalgılar Hangileridir?
Yaylı çalgıların isimlerini genel olarak sıralayacak olursak:
Yaylı çalgılar ailesinin her birinin çıkardığı ses ve bıraktıkları tatlar farklıdır. Gelin biraz detaylı olarak her birine göz atalım.
Keman
Etkileyici sesiyle, tek başına ‘solo çalgı’ sadece onu saatlerce dinleyebileceğiniz, en gözde olan ve yaygın olarak kullanılan yaylı çalgıların başında keman gelir. Keman ilk olarak İtalya’da ve Paris’te yapılmıştır. Keman ortaya çıkmadan önce kemanın ailesinden olan ve atası sayılan başka yaylı çalgılar İngiltere gibi ülkelerde kullanılmaktaymış. Sade bir görüntüsü olan keman dört tel ve uzun bir saptan oluşur. Gövde uzunluğu, 38 cmdir. Notaları sol anahtarıyla yazılan kemanın telleri sırasıyla ‘Sol, Re, La, Mi’ olarak akort edilir. Ön kapak, yanlar, sap ve eşik, çenelik ve klavye bölümleri bulunur, satın alırken incelemeniz gereken şeylerin başında kemanın bölümlerinin ve yaylarının kalitesidir, hangi ağaçtan yapıldıklarına, yayın özelliklerine bakabilirsiniz. Keman kategorimizi ziyaret ederek keman modellerini inceleyebilirsiniz.
Elektro Keman
Ses sistemlerine bağlanabilmesi için giriş ve çıkışları bulunan kemandır. Kablolar ile ses iletebildiği için elektro adını almıştır. Kemana yeni başlayacak kişiler için elektro keman daha kolaylık sağlayacaktır. Hem diğer kemanlara göre daha az sese sahip olduğunundan ev gibi ortamlarda daha rahat çalışabilme imkanı sağlamaktadır hemde akordunu yapmak daha kolaydır. Elektro kemanın pilli veya pilsiz çalışan türleri de bulunmaktadır. Ayrıca görüntülüeri de çok zarif ve şıktır.
Viyola Viyolensel
Çello olarak da bilinen ve son derece beğenilerek, çıkardığı sesler ile çok güzel ezgileri bize dinleten viyolonsel, yaylı çalgılar ailesindedir. Pek çok yaylı çalgılar gibi, viyolonsel de perdesiz bir müzik aleti olarak karşımıza çıkar. Viyonelsel de yine Avrupa’dan, 18. yüzyılda yapılmıştır. Viyolonselin insan hayatına girip, müzik aleti olarak kullanılmaya başlanması 18. yüzyılda Avrupa’da meydana gelmiştir. O dönemki viyonelsel ile şimdikilerin farkı ise, şimdikiler de daha fazla telin olmasıdır. Viyola ise viyolensele göre sesi daha ince olan yaylı çalgılardan biridir. Viyola teknik açıdan kemana çok benzer. Parmak ve yay tekniği, pozisyonlar ve değişik ses renklerini elde etme yöntemleri kemandan farksızdır. Her ikisi de büyük görüntülerinin altında son derece nazik ve kibar bir alettir. Sap ve gövdesinin farklı ağaç türlerinden yapılmış olması onların farklı bir özelliğidir. Viyolonsel alırken eğer profesyonel olarak öğrenilmek isteniyorsa bütçeye uygun, el yapımı bir viyolonsel alınması tavsiye edilir. Ancak profesyonel olarak çalmanın haricinde, bir hobi olarak viyolonsel çalmak isteyen olması dahilinde, yine fiyatları uygun ve hazır yapım viyolonseller de piyasada sıkça yer almaktadır. Viyola modellerini kategorimiz üzerinden inceleyebilirsiniz.
Kontrbas
Kemanın büyüğü gibi aklınızda kalacak olan bu yaylı çalgıdır. Yaygın olarak Batı klasik müziğinde, senfoni orkestralarının ve daha küçük dize gruplarının yaylı bölümünün standart bir çalgısı olarak kullanılır. Diğer birçok yaylı çalgıda olduğu gibi, çift bas bir yayla (arco) veya tellerin toplanmasıyla (pizzicato) çalınır. Çalgının adı, iki kat daha büyük olması gerçeğinden elde edilmiştir. Çünkü kontrbas aslen alt viyolonsel bir parçanın oktavını iki katına çıkarmaktadır. Kontrbas kategırimizden kontrbas modellerini inceleyebilirsiniz.
Kemençe, Kabak Kemane & Yaylı Tambur
Karadeniz yöremizin vazgeçilmez simgesi olan kemençe, çoğumuzun içini kıpır kıpır eden ezgileri çıkaran şahane bir yaylı çalgıdır. Tür olarak, yaylı çalgılar ailesine mensuptur. Karadeniz kemençesi, Doğu Karadeniz dışında Yunanistan ve Karadeniz kökenli göçmenlerin yaşadığı ülkelerde çalınmaktadır. Üç telden oluşan bu çalgıda, üç tel dört ses verir. İnce telden kalın tele doğru verilen sesler Re,La,Mi dir. Yarım armudu andıran gövdesi, elips biçimindeki burguluğu “kafa” ve sapı “boyun” tek bir ağaç parçasından yontularak ve oyularak yapılır. Yapıldığı ağaç türü ve oymalarına göre farklı modellerini görebileceğiniz bu güzel enstürmanın örneklerini kemençe kategorimizden görmeniz mümkün.
Kabak kemane, yörelere ve biçimlerine göre farklılık göstermektedir. Birçok yörede farklı isimlerle bulunur, geleneksel müziklerde çalınır. Türk Halk Müziği’ndeki telli, yaylı ve deri kapaklı sazların tek örneğidir. Gövdesi kabak veya hindistan cevizi, göğsü deri, iki veya üç telli olan bir halk çalgısıdır.
Yaylı tambur, cümbüş olarak da bilinir, geleneksel oldukça nostaljik görünümlü bir yaylı çalgımızdır, yayla çalınan tambur türüdür aslında. Yaklaşık bir asırlık bir geçmişi vardır. Tanburi Cemil Bey tarafından yapılmıştır. ahşap gövdeli olanı daha çok klasik türk müziğinde, cümbüş gövdeli olanı ise daha yüksek ses verdiğinden popüler müzikte kullanılmıştır.örneklerini şu linkten görmeniz mümkün:
Siz de en sevdiğiniz, tınısı, ezgileri hoşunuza giden bir yaylı çalgıyı çalmayı öğrenmek istiyorsanız, bu hobinizi geç kalmadan gerçekleştirmelisiniz. Bol müzikli günler dilerim…